મહેનત કરને કા સમય

એક જમાના થા જબ એક બડે વ્યક્તિ કિ રોશની સે હમરેં દિલોમેં ભી કુછ ગર્મી આઇ થી. મહાત્માજી કા સબક સુન કર ઉનકી આવાઝ હમારે કાનો ઔર દિલોમેં ગુંજી થી ઔર હમ લોગ દેશમેં લાખો ઔર કરોડોંકી તાદાદમેં અપને ઘરકી મામુલી બાતોંકો, જગડોકો ભુલ કર, અપને પરિવારોં કો તક કો ભુલ કર, અપને પૈસે ઔર જાયદાદોકો ભુલ કર મેદાનમેં આયે થે. ઉસ સમય કોઇ સવાલ નહી ઉથતાથા અપને ફાયદેકા, અપને ઓહદેકા, અપની નૌકરી કા, અગર કોઇ મુકાબલા થા તો ખાલી ઇસ બાતકા કિ કિસ તરહ સે હમ દેશકી સેવામે મુકાબલા કરે. એક ખ્વાબ થા, એક સ્વપ્ન થા જો હમને દેખા ઔર કભી કભી કિસી કદર પગલોંકી તરહસે હમ ઉસ સ્વપ્ન કે પીછે દૌડે.

મે આપસે યાદ દિલાના ચાહતા હુ ઉસ જમાને કિ જબ બગૈર કિસી ફૌજકે, બગૈર કિસી હથિયાર કે, બગૈર કિસી બાહરી સહારે કે, બગૈર પૈસેકે ઇસ મુલ્ક કિ આઝાદી કિ લડાઇ લડી ગઇ થી. કિસને લડી થી? ઇસ મુલ્ક મે બડે બડે નેતા થે, ઔર હમારે બડે ભારી નેતા થે મહાત્માજી. લેકિન આખીર મે ઇસ મુલ્ક કિ લડાઇ હમને, હમારે કિસાનોંને, હમારે અદનાસે અદના, ગરીબસે ગરીબ આદમીયોંને લડી થી. ઉનકે ઉપર બોજા પડા થા ઉસ લડાઇકા. કૈસે વે જીતે થે? અપની હિમ્મત સે, આપને દમસે, ઔર અપને દેશકે નેતા પર ભરોસેસે.

– જવાહરલાલ નહેરુ (15 ઓગસ્ટ, 1949)