તરક્કી કા અંદાજા

ઇસ દેશમે હજારોં કામ હૈ. હજારો કામ હમ કરેંગે, ફીર ભી હજારોં બાકી રહેંગે. કામકા અંદાજા ઇસ તરહ કરેં કિ હમને કોઇ નૈ ઇમારત બનાઇ, કોઇ નયા સ્કુલ બનાયા ઔર કોઇ નયા બડા કામ કિયા, તો ઠીક હૈ૱, લેકિન આખિરમેં કામકા અંદાજા યહ હૈ કિ ઇસ મુલ્કમેં ઐસે કિતને લોગ હૈ જિનકી આંખોસે આંસુ બહતે હૈ, ઉનમે સે કિતને આંસુ હમને પોંછેં, કિતને આંસુ હમને કમ કિયે, વહ અંદાજા હૈ ઇસ મુલ્કકિ તરક્કીકા, ન કિ ઇમારતે જો હમ બનાએં યા કોઇ શાનદાર બાત જો હમ કરેં. ક્યોંકી આખિરમેં યહ મુલ્ક ક્યા હૈ? યહ મુલ્ક ઇસકે રહનેવાલે કરોડોં આદમી હૈ – મર્દ, ઔરતે ઔર બચ્ચે – ઔર આખિરમે ઇસ મુલ્કકી ભલાઇ બુરાઇ ઉન કરોડો આદમિયોકી ભલાઇ ઔર બુરાઇ હૈ. ઔર આખિરમે મુલ્ક હૈ હમારે છોટી ઉમ્રકે લડકે-લડકિયાં ઔર બચ્ચે. ક્યોકિ હમાર, આપકા ઔર હમારી ઉમ્ર કે લોગોંક જમાના તો ગુજરતા હૈ.


હમને અપના ફર્જ અદા કિયા, બુરા યા ભલા. હમારા જમાના ગુજરતા હૈ ઔર ઓરોકો સામને આના હૈ. જહા તક હમમેં તાકત થી, હમારે બાજુમેં ઔર હાથોંમેં, હમને આઝાદીકી મશાલકો ઉથાયા ઔર કભી ઉસકો ગીરને નહી દિયા. અબ સવાલ યહ હૈ કિ આપમે ઔર હિન્દુસ્તાનકે કરોડો આદમિયોમેં, નૌજવનો ઔર બચ્ચોમે, કિતની તાકત હૈ કિ વે ભી ઉસકો શાનસે ઉઠાએ રખેં, ઇસ મુલ્ક્કી ખિદમત કરેં, તરક્કી કરે ઔર ખાસ કર ઇસ બાત પર હમેશા ધ્યાન દે કિ કિસ તરહ સે ઇસ મુલ્કકે લાખો-કરોડો મુસીબતજદા આદમિયોકે આંસુ પોંછે, કૈસે ઉનકિ તકલીફે દૂર કરેં, કિસ તરહ વે તરક્કી કરે. આજકલ કિસ તરહસે હમરે બચ્ચોકો મૌકા મિલે કિ વે ઠીક તૌરસે સીખે, પઢે-લીખે, ઉનકા શરીર ઠીક હો, મન ઠીક હો, ઔર દીમાગ ઠીક હો, ઔર ફીર બડે હો કર વો ઇસ મુલ્ક કા બોજા અચ્છી તરહ સે ઉઠાએ. યહ બડા કામ હૈ, જબરદસ્ત કામ હૈ. કોઇ ખાલી કાયદે ઔર કાનૂન સે, ગવરમેંટ કે હુકમ સે તો નહી હો સકતા, જબ તક કિ સારી જનતા ઉસમે હિસ્સા ના લે ભાગ ના લે.


હમ એક બડે મુલ્ક કે રેહનેવાલે હૈ. જબદસ્ત મુલ્ક હૈ, જબદસ્ત ઉસકા ઇતિહાસ હૈ, બડે મુલ્ક કે રેહનેવાલે બડે દિલ કે હોને ચાહિયે. શાન સે હમને હિન્દુસ્તાનકો આઝાદ કિયા. શાન સે હમે આગે બઢાના હૈ, શાનસે હમે યહ જો હિન્દુસ્તાનકિ આઝાદી કિ મશાલ હૈ ઉસકો લે કર ચલના હૈ, ઔર જબ હમારે હાથ કમજોર હો જાએ તો ઔરો કો દેના હૈ. તાકી નૌજવાન હાથ ઉસકો ઉઠાયે ઔર હમ અપના કામ પુરા કરકે ફીર ચા હૈ ખાક મે મિલ જાયે.

– જવાહરલાલ નહેરુ (15 ઓગસ્ટ, 1952)