તરક્કી કા અંદાજા

ઇસ દેશમે હજારોં કામ હૈ. હજારો કામ હમ કરેંગે, ફીર ભી હજારોં બાકી રહેંગે. કામકા અંદાજા ઇસ તરહ કરેં કિ હમને કોઇ નૈ ઇમારત બનાઇ, કોઇ નયા સ્કુલ બનાયા ઔર કોઇ નયા બડા કામ કિયા, તો ઠીક હૈ૱, લેકિન આખિરમેં કામકા અંદાજા યહ હૈ કિ ઇસ મુલ્કમેં ઐસે કિતને લોગ હૈ જિનકી આંખોસે આંસુ બહતે હૈ, ઉનમે સે કિતને આંસુ હમને પોંછેં, કિતને આંસુ હમને કમ કિયે, વહ અંદાજા હૈ ઇસ મુલ્કકિ તરક્કીકા, ન કિ ઇમારતે જો હમ બનાએં યા કોઇ શાનદાર બાત જો હમ કરેં. ક્યોંકી આખિરમેં યહ મુલ્ક ક્યા હૈ? યહ મુલ્ક ઇસકે રહનેવાલે કરોડોં આદમી હૈ – મર્દ, ઔરતે ઔર બચ્ચે – ઔર આખિરમે ઇસ મુલ્કકી ભલાઇ બુરાઇ ઉન કરોડો આદમિયોકી ભલાઇ ઔર બુરાઇ હૈ. ઔર આખિરમે મુલ્ક હૈ હમારે છોટી ઉમ્રકે લડકે-લડકિયાં ઔર બચ્ચે. ક્યોકિ હમાર, આપકા ઔર હમારી ઉમ્ર કે લોગોંક જમાના તો ગુજરતા હૈ.


હમને અપના ફર્જ અદા કિયા, બુરા યા ભલા. હમારા જમાના ગુજરતા હૈ ઔર ઓરોકો સામને આના હૈ. જહા તક હમમેં તાકત થી, હમારે બાજુમેં ઔર હાથોંમેં, હમને આઝાદીકી મશાલકો ઉથાયા ઔર કભી ઉસકો ગીરને નહી દિયા. અબ સવાલ યહ હૈ કિ આપમે ઔર હિન્દુસ્તાનકે કરોડો આદમિયોમેં, નૌજવનો ઔર બચ્ચોમે, કિતની તાકત હૈ કિ વે ભી ઉસકો શાનસે ઉઠાએ રખેં, ઇસ મુલ્ક્કી ખિદમત કરેં, તરક્કી કરે ઔર ખાસ કર ઇસ બાત પર હમેશા ધ્યાન દે કિ કિસ તરહ સે ઇસ મુલ્કકે લાખો-કરોડો મુસીબતજદા આદમિયોકે આંસુ પોંછે, કૈસે ઉનકિ તકલીફે દૂર કરેં, કિસ તરહ વે તરક્કી કરે. આજકલ કિસ તરહસે હમરે બચ્ચોકો મૌકા મિલે કિ વે ઠીક તૌરસે સીખે, પઢે-લીખે, ઉનકા શરીર ઠીક હો, મન ઠીક હો, ઔર દીમાગ ઠીક હો, ઔર ફીર બડે હો કર વો ઇસ મુલ્ક કા બોજા અચ્છી તરહ સે ઉઠાએ. યહ બડા કામ હૈ, જબરદસ્ત કામ હૈ. કોઇ ખાલી કાયદે ઔર કાનૂન સે, ગવરમેંટ કે હુકમ સે તો નહી હો સકતા, જબ તક કિ સારી જનતા ઉસમે હિસ્સા ના લે ભાગ ના લે.


હમ એક બડે મુલ્ક કે રેહનેવાલે હૈ. જબદસ્ત મુલ્ક હૈ, જબદસ્ત ઉસકા ઇતિહાસ હૈ, બડે મુલ્ક કે રેહનેવાલે બડે દિલ કે હોને ચાહિયે. શાન સે હમને હિન્દુસ્તાનકો આઝાદ કિયા. શાન સે હમે આગે બઢાના હૈ, શાનસે હમે યહ જો હિન્દુસ્તાનકિ આઝાદી કિ મશાલ હૈ ઉસકો લે કર ચલના હૈ, ઔર જબ હમારે હાથ કમજોર હો જાએ તો ઔરો કો દેના હૈ. તાકી નૌજવાન હાથ ઉસકો ઉઠાયે ઔર હમ અપના કામ પુરા કરકે ફીર ચા હૈ ખાક મે મિલ જાયે.

– જવાહરલાલ નહેરુ (15 ઓગસ્ટ, 1952)

મહેનત કરને કા સમય

એક જમાના થા જબ એક બડે વ્યક્તિ કિ રોશની સે હમરેં દિલોમેં ભી કુછ ગર્મી આઇ થી. મહાત્માજી કા સબક સુન કર ઉનકી આવાઝ હમારે કાનો ઔર દિલોમેં ગુંજી થી ઔર હમ લોગ દેશમેં લાખો ઔર કરોડોંકી તાદાદમેં અપને ઘરકી મામુલી બાતોંકો, જગડોકો ભુલ કર, અપને પરિવારોં કો તક કો ભુલ કર, અપને પૈસે ઔર જાયદાદોકો ભુલ કર મેદાનમેં આયે થે. ઉસ સમય કોઇ સવાલ નહી ઉથતાથા અપને ફાયદેકા, અપને ઓહદેકા, અપની નૌકરી કા, અગર કોઇ મુકાબલા થા તો ખાલી ઇસ બાતકા કિ કિસ તરહ સે હમ દેશકી સેવામે મુકાબલા કરે. એક ખ્વાબ થા, એક સ્વપ્ન થા જો હમને દેખા ઔર કભી કભી કિસી કદર પગલોંકી તરહસે હમ ઉસ સ્વપ્ન કે પીછે દૌડે.

મે આપસે યાદ દિલાના ચાહતા હુ ઉસ જમાને કિ જબ બગૈર કિસી ફૌજકે, બગૈર કિસી હથિયાર કે, બગૈર કિસી બાહરી સહારે કે, બગૈર પૈસેકે ઇસ મુલ્ક કિ આઝાદી કિ લડાઇ લડી ગઇ થી. કિસને લડી થી? ઇસ મુલ્ક મે બડે બડે નેતા થે, ઔર હમારે બડે ભારી નેતા થે મહાત્માજી. લેકિન આખીર મે ઇસ મુલ્ક કિ લડાઇ હમને, હમારે કિસાનોંને, હમારે અદનાસે અદના, ગરીબસે ગરીબ આદમીયોંને લડી થી. ઉનકે ઉપર બોજા પડા થા ઉસ લડાઇકા. કૈસે વે જીતે થે? અપની હિમ્મત સે, આપને દમસે, ઔર અપને દેશકે નેતા પર ભરોસેસે.

– જવાહરલાલ નહેરુ (15 ઓગસ્ટ, 1949)

આઝાદી કિ મશાલ

હમને ઔર આપને ખ્વાબ દેખે, આઝાદી કા ખ્વાબ. ઉન ખ્વાબો મે ક્યા થા? વહ ખ્વાબ ખાલી યહ તો નહી થા કિ અંગ્રેજ કોમ યહા સે ચલી જાયે ઔર હમ ફીર એક ગીરી હુઇ હાલત મે રહે. જો સ્વપ્ન થા વહ યહ થા કિ હિન્દુસ્તાન મે કરોડો આદમીઓકિ હાલત અચ્છી હો, ઉનકી ગરીબી દૂર હો,ઉનકી બેકારી દૂર હો, ઉન્હે ખાના મીલે,રહને કો ઘર મિલે,પહનને કો કપડા મિલે, સબ બચ્ચોકો પઢાઈ મિલે, ઔર હર એક સક્સ કો મૌકા મિલે કિ હિન્દુસ્તાનમે તરક્કિ કર શકે,મુલ્ક કિ ખિદમત કરે,ઔર ઈસ તરહ સે સારા મુલ્ક ઉઠે. થોદેસે આદમીઓકે હકુમતકી ઉંચી ખુરશીપે બૈઠનેસે મુલ્ક નહીં ઉઠતે હે… મુલ્ક ઉઠતે હૈ જબ કરોડો આદમી ખુશહાલ હોતે હૈ ઔર તરક્કિ કર શકતે હૈ. હમને ઐસા સ્વપન દેખ ઔર ઉશીકે સાથ સોચાકી જબ હિન્દુસ્તાન કે કરોડો આદમીઓકે લીએ દરવાઝે ખુલેંગે, તબ ઉનમેસે લાખોએસે ઉંચે દરજ્જે કે લોગ નિકલેંગે જો નામ હાંશિલ કરેંગે ઔર દુનિયા પર અસર પૈદા કરેંગે.


હમ લોગો ને એક જમાનેસે, જહાંતક હમમે તાકત થી ઔર કુવ્વત થી, હિન્દુસ્તાનકી આઝાદી કિ મશાલ કો ઉઠાયા. હમારે બુઝુર્ગોને ઉસકો હમે દિયા થા, હમને અપની તાકત કે મુતાબીક ઉસકો ઉઠાયા. લેકીન હમારા જમાનાભી અબ હલ્કે હલ્કે ખતમ હો રહા હે. ઔર ઉસ મશાલ કો ઉઠાને ઔર જલાયે રખને કા બોઝ આપકે ઉપર હોગા, આપ જો હિન્દુસ્તાન કિ ઔલાદ હે, હિન્દુસ્તાન કે રહેનેવાલે હે, ચા હૈ આપકા મઝહબ કુછ હો, ચા હૈ આપકા સૂબા યા પ્રાંત કુછ હો. યાદ રખિયે લોગ આતે હૈ, જાતે હૈ ઔર ગુઝરતે હે. લેકિન મુલ્ક ઔર કૌમેં અમર હોતી હે, વે કભી ગુઝરતી નહીં હૈ જબતક કિ ઉનમે જાન હૈં, જબ તક કિ હિંમત હૈ. ઈસ લિયે ઈસ મશાલ કો આપ કાયમ રખીએ,જલાયે રખીયે, ઔર અગર એક હાથ કમઝોરી સે હટતા હૈ તો હઝાર હાથ ઉસકો ઉઠાકર જલાયે રખને કો હર વખ્ત હાજિર હો.

-જવાહરલાલ નહેરુ ( 15 ઓગસ્ટ, 1948 )

બહુત મઝિલે બાકી હૈ

આજ એક શુભ મુબારક દિન હૈ. જો સ્વપ્ન હમને બરસો સે દેખા થા, વહ કુછ હમારી આખોં કે સામને આ ગયા. દિલ હમારા ખુશ હોતા હૈ કિ એક મંઝિલ પર હમ પહુંચે. યહ હમ જાનતે હૈ કિ હમારા સફર ખતમ નહી હુઆ, અભી બહુત મઝિલે બાકી હૈ.


હમારા મુલ્ક આઝાદ હુઆ. લેકિન આઝાદી ભી અજીબ-અજીબ જિમ્મેદારિયાં લાતી હૈ ઔર બોજે લાતી હૈ. અબ ઉન જિમ્મેદારિયોંકા હમે સામના કરના હૈ ઔર અપને બડે બડે સવાલોકો હલ કરના હૈ. હમે ગરીબી કો દુર કરના હૈ, અનપઢન કો દુર કરના હૈ, ઔર આપ જાનતે હૈ કિતની ઔર મુસીબતેં હૈ જિસકો હમે દુર કરના હૈ.


હમે સારે દેશમે બહુત કુછ આર્થિક તરક્કી કરની હૈ, કારખાને ખોલને હૈ, ઘરેલુ ધંધે બઢાને હૈ, જિસસે દેશ કિ ધન-દૌલત બઢે – ઔર ઇસ તરહસે નહી બધે કિ વો થોડી સી જેબોં મે જાયે, બલ્કી આમ જનતાકો ઉસસે ફાયદા હો. હમે આઇન્દા આરામ નહી કરના, બલ્કી મેહનત કરની હૈ, એક્દુસરેકે સહયોગકે સાથ કામ કરના હૈ, તભી હમ અપને બડે સવાલો કો હલ કર સકેંગે.

– જવાહરલાલ નહેરુ (15 ઓગસ્ટ, 1947)